26-11-2024
Beeld Peter Tijhuis
Investeren in kennis is investeren in de toekomst. Schoolgebouwen spelen een belangrijke rol in de groei van leerlingen, niet alleen als praktische ruimtes maar ook als plekken vol herinneringen en inspiratie. Baksteen, stevig en duurzaam, is daarbij een bouwsteen die generaties lang standhoudt.
De Molenwiek Dalton in Haarlem is in 1975 door Wiek Röling ontworpen en maakt deel uit van de paviljoen-scholen die in de jaren ‘60 en ‘70 werden gebouwd. Het bestaande gebouw is na onderzoek van Mevrouw Meijer en naar ontwerp van KorthThielens gerenoveerd en aan twee kanten met nieuwbouw uitgebreid.
De nieuwbouw is gemetseld in groengrijs en lichtgrijs beige stenen met bronzen kozijnen. De nieuwe entrees zijn gemetseld in geglazuurde mocca kleurige stenen. De bestaande gevels zijn licht gekeimd, de kozijnen zijn geschilderd en de paarse boeiborden zijn groengrijs gemaakt.
Stichting Mevrouw Meijer pleit voor renovatie boven nieuwbouw en laat schoolbesturen en gemeenten zien dat bestaande gebouwen waardevolle alternatieven bieden. Een school, stelt de stichting, is geen “wegwerpgebouw,” maar onderdeel van de wijk met een eigen karakter en geschiedenis. Door renovatie behouden we deze kenmerken en dragen we bij aan een circulaire, duurzame toekomst. Bij hergebruik zijn de milieulasten van een gebouw aanzienlijk lager dan bij nieuwbouw.
Renovatie als duurzaam alternatief
Sinds 2009 zet Mevrouw Meijer zich in voor het behoud van bestaande schoolgebouwen. Met onderzoek en kostenanalyse tonen ze aan dat renovatie vaak een kosteneffectieve en milieuvriendelijke optie is, die tegelijk aansluit bij moderne onderwijseisen. Veel gebouwen worden na veertig jaar boekhoudkundig afgeschreven, wat leidt tot sloop. Een obstakel is dat overheidsbudgetten voor onderwijshuisvesting vaak alleen aan nieuwbouw mogen worden besteed. Mevrouw Meijer ziet echter een kentering: gemeenten worden flexibeler in het toestaan van renovatie.
Baksteen
Baksteen speelt van oudsher een dominante rol in de scholenbouw. Tjerk Wessel weet wel waarom. "Bij architecten is baksteen een supergeliefd materiaal. Als je voor veertig, vijftig of zestig jaar een gebouw gaat neerzetten is baksteen een interessant product dat geen enkele moeite heeft met die levensduur. Het is onderhoudsarm. Als je een gebouw lang wilt bewaren, is baksteen een interessant product. Al die bakstenen gebouwen uit de jaren dertig en veertig vindt iedereen mooi. Er is ook vaak weinig discussie wat te doen met een gevel met mooi metselwerk, natuurstenen plinten, waterslagen, mooie kozijnen, die wil je houden." Renovatie brengt wel unieke uitdagingen mee zoals de mogelijkheden voor isolatie of een flexibele indeling van het gebouw. Dat is vaak afhankelijk van de constructiewijze en het bouwjaar van de school.
Het bureau van Mevrouw Meijer bestaat uit architect Tjeerd Wessel en kunsthistoricus Wilma Kempinga (beeld Hanna Anthonysz)
Een brede verantwoordelijkheid
Wilma Kempinga: "Met de school als gemeenschappelijke opdracht benadrukken we de brede maatschappelijke verantwoordelijkheid voor scholenbouw. Het is een integrale en géén sectorale taak. Het gaat over onderwijs én duurzaamheid, over kind én buurt én groen én cultuurhistorie én sociale cohesie én circulariteit én welbevinden én schoonheid. Dat moet de basis zijn van de aanpak. Het is ook een bewustwordingsproces en Mevrouw Meijer wil graag laten zien dat het anders kan." Het is niet voor niets dat de stichting haar naam ontleend aan het kinderboek 'Mevrouw Meijer, de merel', geschreven en geïllustreerd door Wolf Erlbruch, in Nederland uitgegeven door Querido (1997). De parabel leert hoe je vleugels kunt krijgen door je te richten op de essentie. Wilma Kempinga: "Mevrouw Meijer nodigt uit om boven het dagelijks getob over onderwijshuisvesting uit te stijgen en een goede en mooie school tegemoet te vliegen."
Meer lezen over baksteenarchitectuur van schoolgebouwen
Het oorspronkelijke artikel (auteur Kees de Vries) is gepubliceerd in Baksteen, het architectuurmagazine van KNB-themanummer Schooltijd, editie oktober 2024. Voor meer details en praktijkvoorbeelden, lees het complete gratis magazine.
Als KNB, brancheorganisatie voor de keramische industrie vinden wij het belangrijk dat de juiste kennis aanwezig is in de bouwwereld. Om deze reden schrijven wij regelmatig artikelen over verschillende onderwerpen in o.a. het KNB-architectuurmagazine Baksteen dat een keer per jaar verschijnt.
Dit artikel is ook verschenen op platform Bouw-Totaal, 14 november 2024.
- Delen
