Het toenemend belang van een duurzame energievoorziening geeft juridisch de vraag naar het eigenaarschap van wind, licht, lucht, water- en zwaartekracht. Hebben deze fluxen een rechthebbende? Geen onbelangrijke vraag nu zonnepanelen, windmolens en warmtepompen forse investeringen vergen. Mag ik van u een briesje wind?
De wet omschrift eigendom als het meest omvattende, tegen iedereen in te roepen recht op een voor menselijke beheersing vatbaar, stoffelijk object. Hieruit is af te leiden dat fluxen niet snel, eigenlijk nooit, voorwerp van eigendom kunnen zijn. Ook het zogenaamde windrecht is geen eigendomsrecht.
Het is een uit de feodale tijd stammend, individueel recht van een landheer om een molen te bouwen en de wind te 'vangen'. In huidige termen zouden we het een hybride genotsrecht noemen, dat kon worden beleend aan leenmannen, uiting gaf aan ongelijkheid in onderlinge verhoudingen en vooral een verdienmodel was. Anno 2021 zijn we daar gelukkig aan voorbij en wellicht daarom dat we sinds midden vorige eeuw voortaan spreken over molenbiotoop.
Hoe ook: zonnepaneel, warmtepomp of windmolen zijn zinloos zonder (horizontaal, verticaal of diagonaal) ongestoord genot te kunnen hebben van fluxen als natuurlijke energiebron. In de huidige tijd wordt dit vooral bestuursrechtelijk geborgd via het planologisch spoor of een vergunningenstelsel. Gezien de grote belangen bij klimaatneutraliteit is echter vreemd dat het privaatrecht hierin niet een grotere of uitdrukkelijkere rol speelt.
Er is hoogstens wat burenrecht, zoals het gebruiksrecht van een grondeigenaar op de ruimte boven en onder zijn grond (art. 5:21 BW) en het verbod om buren licht of lucht te ontnemen (art. 5:37 BW). Dit is tussen naburige erven wellicht voldoende maar voor grootschaliger private energieopwekking? Dan is er alleen de algemene private norm elkaar geen hinder te geven en als eigenaar bij het gebruik van de zaak rekening te houden met zowel andermans rechten als met beperkingen uit geschreven en ongeschreven regels (art 5:1 BW).
De Minister wil gemeenten toestaan gebouweigenaren te kunnen dwingen tot zonnepanelen op het bedrijfsdak. Wie regelt dan een ongestoord genotsrecht op licht, of wind of lucht? Tijd om fluks te regelen!
Mr Ewald L.J. van Hal
Directeur vereniging Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek, namens NVTB
- Delen
