Het vrijheidsideaal vindt een juridisch equivalent in het beginsel van contractsvrijheid. Juristen bedoelen daarmee, dat partijen geheel vrij zijn om zelf vorm en inhoud van een overeenkomst te bepalen. Wel gelden er soms, om begrijpelijke redenen, dwingende vormvoorschriften (zoals bij schenking, bewaargeving, het huwelijk!) of worden eisen gesteld aan de inhoud (zoals bij huur, arbeid, colportage). Een overeenkomst mag nooit tot maatschappelijk onaanvaardbare gevolgen leiden (''niet in strijd zijn met de goede zeden of openbare orde'').
Contractsvrijheid zie ik ook als een instrument om risico's te verdelen. Dat wordt zichtbaar in de mate waarin een partij bereid is om een aansprakelijkheid te aanvaarden. Dan is essentieel dat het feitelijke risico goed en volledig bepaald kan worden. Dat gaat in ieder geval niét als moet worden uitgegaan van een genormeerde risicoperceptie. Neem bijvoorbeeld de loan-to-income-norm van Nibud voor het bepalen van de leencapaciteit voor de eigenwoning.
Jarenlang was de LTI-norm een dankbaar hulpmiddel voor banken bij de hypotheekverstrekking aan particulieren. Sinds begin dit jaar zijn de banken echter verplicht voortaan deze norm te volgen. Dat is een forse, maar ook arbitraire betutteling door de Minister voor Wonen en Rijksdienst, mede namens Financiën.
Betuttelend, omdat via ''Nibud-standaardbudgetten voor inkomensgroepen'' de individuele leencapaciteit normatief wordt bepaald. Met maar liefst 12 financieringstabellen wordt per inkomensgroep bepaald met welke ''mogelijke persoonlijke onvermijdbare uitgaven en reserveringen'' rekening moet worden gehouden. Arbitrair, omdat de leencapaciteit opeens wel weer wat ruimer bleek te kunnen ingeval van verduurzaming.
Stop deze op hol geslagen regeldrift! Laat niet een geïnstitutionaliseerde en generieke risicoperceptie, maar een individuele risico-inschatting door partijen zelf de leencapaciteit bepalen. Het is maatschappelijk juist zeer aanvaardbaar als partijen zelf kunnen bepalen welke aansprakelijkheid zij willen dragen. Mogen een woonconsument en een bank alsjeblieft zelf het aanvaardbare hypotheekbedrag vaststellen, alles in aanmerking nemend? Leve de contractsvrijheid!
Mr Ewald L.J. van Hal
Directeur vereniging Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek, namens NVTB
- Delen
